Guatemala en Belize: een hete historie

Al eeuwenlang claimt Guatemala dat Belize -of toch een deel ervan- haar toebehoort. Zowel de Belizianen als de Britten vechten dit al jarenlang tegen. Hier volgt een overzicht van de geschiedenis.

KOLONISTEN

De eerste Europeanen die voet aan land zetten in op terrein dat we vandaag als Belize kennen waren Spanjaarden, als gevolg van een schipbreuk voor de kust vol koraalriffen. Dit handjevol schipbreukelingen settelden zich in het Noorden van het land. Sinds 1638 waren de Baymen, gevluchte Britse en Schotse piraten de baas over Belize. Ze settelden er nadat ze doorhadden dat ze konden leven door het kappen van tropisch hout en het verkopen ervan in Europa. Daarnaast introduceerden ze er de slavenhandel.

Spaanse kolonisten die in alle andere delen van Centraal-Amerika zaten waren niet blij met de Engelse aanwezigheid, zij geloofden dat het gebied hun toebehoorde. Talloze invallen en oorlogen hielden de Baymen echter niet tegen. The battle of Saint George Caye, in 1798, zorgde ervoor dat de Spanjaarden voorgoed wegbleven uit het gebied.

DE WEG NAAR ONAFHANKELIJKHEID

Spanje verloor zijn greep op Centraal-Amerika in 1821 door de ene na de andere onafhankelijkheidsverklaring, waaronder die van Guatemala. Zowel Mexico als Guatemala eisten het huidige Belize op. De Baymen en Groot-Brittannië staken daar een stokje voor. Steeds meer inmenging van de Britse regering leidde tot het ontstaan van de Britse kolonie Brits Honduras, begin jaren zestig van de negentiende eeuw.

Deze kolonie werd ook door Guatemala erkend in het Wyke-Aycinena Treaty of 1859. Daar stonden enkele voorwaarden in, waaronder het bouwen van een weg die Guatemala met de Caribische Zee verbindt, wat nooit gebeurd is. Tot 1930 werd hier geen woord over gezegd. In dat jaar claimde Guatemala opeens en opnieuw dat Brits Honduras hen toebehoort. Om aan te tonen dat ze de kolonie nooit erkenden, argumenteerden ze dat Groot-Brittannië de voorwaarden van het verdrag niet heeft opgevolgd (het bouwen van de weg). In de Guatemalteekse grondwet van 1945 staat zelfs dat het huidige Belize de drieëntwintigste Guatemalteekse provincie is.

Vanaf dat moment tot eind jaren 1950 riepen veel nationalistische Guatemalteekse politici dat ze Brits Honduras zouden invallen, deels om het volk af te leiden van de binnenlandse problemen. Het Brits antwoord was een bataljon op de Belizaanse grens. Een Georganiseerde Guatemalteekse inval hebben ze nooit gezien, al vielen er wel slachtoffers tijdens die periode.

Op 21 januari 1958 werden Guatemalteekse vechters van het Belize Liberation Army in no-time door het Britse leger weggeveegd.

Zo herbegonnen de onderhandelingen in 1961, om de komende vijftien jaar voortdurend onderbroken te worden. Dit door nooit akkoord te zijn en dreigementen door beide partijen. In 1975 waren de onderhandelingen voor de zoveelste keer stopgezet door spanningen. Guatemala stuurde opnieuw soldaten naar de grens, deze keer hadden de Britten er genoeg van. Ze stuurden een heel leger met 105mm-geweren, gevechtsvliegtuigen, raketten en meer. Guatemalteekse soldaten deserteerden, het leger dat de grens langs het westen bewaakte verdween, dat aan de oostkant niet.

In datzelfde jaar, 1975, besloten de Britten en Brits Honduras, dat steeds meer op een eigen regering kon rekenen, internationale steun te zoeken. De zes daaropvolgende jaren schaarden steeds meer landen, waaronder ook de Latijns-Amerikaanse landen die initieel Guatemala steunden, zich achter Belize, hoe het ongeboren land ondertussen heette. In deze periode werd Guatemala erg onderdrukt. Ze vielen Belize niet in doordat het sterke Britse leger het land nog steeds niet verlaten had. Sinds 21 september 1981 is Belize officieel onafhankelijk.

In 1988 startten de Belizaanse en Guatemalteekse regeringen opnieuw de onderhandelingen, deze keer met Groot-Brittannië als waarnemer. In 1991 erkende Guatemala Belize en wisselden de landen ambassadeurs uit. Drie jaar later verliet het grootste deel van het Britse leger zijn voormalige kolonie. Tot 2011 bleef steeds een groep Engelse soldaten in het land om er te trainen.

De Guatemalteekse regering claimde in 1999 echter opnieuw dat Belize hen toebehoort. Ze wilden en willen tot vandaag nog steeds 53 procent van het land, de zuidelijke helft. Deze keer baseren ze zich op het verdrag dat door Spanje in 1494 (!) werd opgesteld, waarin staat dat alle landen ten westen van een bepaalde lijn heb toebehoren. Behalve Spanje en Portugal is nooit een andere natie hiermee akkoord gegaan. Guatemalteekse troepen waren terug te vinden aan de Belizaanse grens.

tijdens de februarimaand van het jaar 2000 heeft een Guatemalteek op Belizaans gebied de vlag van zijn land geplant, met de dood als gevolg. Op dat moment werd door OAS (Organisation of American States) besloten om de grens te verdikken tot een neutrale zone van een kilometer breed. Ze raadden Belize aan om met de zaak naar het ICJ (International Court of Justice) te gaan.

In 2008 waren de beide landen akkoord, het proces bleef echter uitgesteld worden en tot vandaag is er nog steeds geen uitspraak gedaan.

In 2018 was er een referendum in Guatemala, georganiseerd door president Jimmy Morales en diens volgelingen, om de Guatemalteken te laten stemmen of ze voort willen gaan met de zaak bij het ICJ (= Guatemala heeft recht op het Belizaans terrein) of niet. 95,88 procent stemde ja, al heeft meer dan de helft van het volk niet gestemd.

In Belize zal op 10 april 2019 ook een referendum plaatsvinden, met dezelfde vraag. Sluiten we ons aan bij Guatemala of zetten we het proces voort? Binnen zes weken zullen we de visie van de Belizianen dus kennen. Wordt het jonge Belize de 23ste Guatemalteekse provincie of zullen ze nog jaren moeten vechten om hun onafhankelijkheid door Guatemala erkend te laten worden? De Guatemalteken wachten alleszins met spanning af.